Obecna sytuacja spowodowana epidemią koronawirusa znacznie skomplikowała stosunki zobowiązaniowe istniejące pomiędzy stronami różnych umów. W szczególności, sytuacje życiowe czy ekonomiczne niektórych konsumentów zmieniły się do tego stopnia, że nie są oni w stanie spełniać zobowiązań umownych wynikających m.in. z zawartych przez nich umów o świadczenie usług. Takie zmiany mogą być spowodowane przykładowo utratą źródła utrzymania czy koniecznością zmiany miejsca zamieszkania.
Umowy o świadczenie usług często zawierane są na czas określony, bez klauzul przewidujących możliwość ich wcześniejszego wypowiedzenia. Na pierwszy rzut oka wydawałoby się więc, że podmiot, który zawarł taką umowę, jest zobowiązany spełniać obowiązki z niej wynikające przez cały okres jej obowiązywania. Na szczęście, przepisy Kodeksu Cywilnego przewidują możliwość wcześniejszego wypowiedzenia umów o świadczenie usług pod warunkiem, że wypowiedzenie nastąpi z tzw. „ważnych powodów” (art. 746 k.c.).
Co istotne, powyższe przepisy mają także zastosowanie w stosunkach zobowiązaniowych pomiędzy przedsiębiorcami. Z treści przepisu art. 746 §3 k.c. wprost wynika, że „nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów”. Przepis ten nie dotyczy więc jedynie konsumentów, jednak na potrzeby niniejszego artykułu powyższa problematyka zostanie poddana analizie pod kątem stosunków konsumenckich.
Powyższy przepis ma zastosowanie do zleceń oraz umów o świadczenie usług, które nie zostały uregulowane w odmiennych przepisach. W przypadku więc, gdy dana osoba chciałaby złożyć wypowiedzenie, istotnym jest by upewniła się, czy dana umowa posiada osobną regulację ustawową. Art. 746 k.c. nie będzie miał w szczególności zastosowania do umów najmu, umów agencyjnych czy umów o roboty budowlane, gdyż umowy te są w sposób szczególny regulowane przez osobne przepisy. Natomiast wśród umów nieuregulowanych, do których przepis ma zastosowanie, można wymienić: karnety na siłownie, usługi trenerskie, urządzanie i wykonywanie ogrodu, szkolenia i kursy edukacyjne (np. kursy języków obcych), kursy tańca, usługi sprzątania, usługi medyczne lub pielęgnacyjne (w tym rehabilitacyjne).
Kolejną ważną kwestią jest upewnienie się, czy zachodzą ważne powody uzasadniające wypowiedzenie umowy. We większości przypadków, do skutecznego wypowiedzenia umowy nie będzie wystarczające samo powołanie się na stan epidemiologiczny. Konieczne będzie więc dodatkowo wykazanie, w jaki sposób epidemia zmieniła sytuację życiową osoby składającej wypowiedzenie oraz dlaczego zmiana ta znacząco wpływa na istniejący stosunek zobowiązaniowy. Katalog tzw. „ważnych powodów” jest otwarty i każdy przypadek jest w praktyce analizowany indywidualnie, z uwzględnieniem całości sprawy.
Dopiero w przypadku wykazania wszystkich powyższych przesłanek będzie istniała możliwość skutecznego wypowiedzenia umowy bez ponoszenia odpowiedzialności za szkody, jakie mogły zostać wyrządzone drugiej stronie w związku z wypowiedzeniem. Niezależnie od powyższego należy pamiętać, że w wyniku wypowiedzenia druga strona będzie nadal uprawniona do otrzymania zapłaty za okres, przez który usługi rzeczywiście były świadczone (tj. do ostatecznego rozwiązania umowy). Natomiast zgodnie z orzecznictwem sądów oraz decyzjami Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, umowa nie może ograniczać pośrednio prawa konsumenta do wypowiedzenia umowy poprzez uzależnienie wypowiedzenia od zapłacenia kary umownej lub uiszczenia innej opłaty. Wszelkie postanowienia przewidujące takie kary czy opłaty powinny zostać uznane za nieważne.
Z analizy powyższych przepisów wynika, że w obliczu epidemii art. 746 k.c. daje konsumentom realne i proste narzędzie do wypowiadania umów o świadczenie usług, które z rożnych powodów mogły stać się dla konsumenta nadmiernie uciążliwe, lub niemożliwe do wykonania. Należy jednak każdorazowo zadbać o to, by przy składaniu wypowiedzenia wskazać na jego powody, z uwzględnieniem wszystkich przesłanek przepisów art. 746 §1-3.
