Dotychczas nieuregulowany rynek platform crowdfundingowych (finansowania społecznościowego) w ostatnich latach przeżywał w Polsce okres dynamicznego rozwoju, a wartość rynku crowdfundingu udziałowego na koniec 2021 r. wynosiła co najmniej 308 mln zł1. Zaskakujący może być zatem fakt, iż w zeszłym miesiącu, dnia 29 lipca 2022 r., weszła w życie pierwsza w naszym kraju ustawa regulująca bezpośrednio kwestię pozyskiwania kapitału w drodze crowdfundingu oraz działalność samych platform crowdfundingowych. Nowa ustawa2 stanowi uzupełnienie i umożliwienie stosowania w polskim porządku prawnym unijnego Rozporządzenia ECSP3, regulującego rynek crowdfundingu inwestycyjnego oraz pożyczkowego w UE. Głównym zamierzeniem wprowadzonych zmian jest zwiększenie transparentności rynku crowdfundingu oraz ograniczenie ryzyk związanych z dokonywaniem inwestycji w drodze finansowania społecznościowego.
W proces pozyskiwania kapitału w drodze crowdfundingu zaangażowane są trzy typy podmiotów: dostawcy usług finansowania społecznościowego, zajmujący się obsługą platformy crowdfundingowej kojarzącej ze sobą strony transakcji, spółki poszukujące finansowania (właściciele projektów) oraz inwestorzy lokujący środki w konkretne spółki lub projekty. Dlatego w niniejszym artykule przedstawiamy główne zmiany z perspektywy każdej ze wspomnianych grup podmiotów.
Konsekwencje dla platform crowdfundingowych
Działające w Polsce platformy crowdfundingowe będą musiały złożyć do Komisji Nadzoru Finansowego odpowiednie wnioski o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności dostawcy usług finansowania społecznościowego. Jak wynika obecnie z przepisów, mają na to czas do 10 listopada 2022, aczkolwiek z pewnością wszyscy liczą na przedłużenia tego okresu do 10 listopada 2023 r., które jest obecnie obradowane na poziomie UE. Aby uzyskać wspomniane zezwolenie, prowadzący platformę będzie musiał przede wszystkim dostarczyć Komisji szereg dokumentów i procedur wewnętrznych, takich jak przykładowo program działania określający rodzaje usług finansowania społecznościowego, procedury służące zapobieganiu konfliktom interesów, opis ryzyk operacyjnych czy planu ciągłości działania. Komisja zweryfikuje również, czy osoby zaangażowane w zarządzanie platformą posiadają do tego wystarczającą wiedzę, umiejętności i doświadczenie oraz czy będą w stanie poświęcać wystarczająco dużo czasu na wykonywanie swoich obowiązków. W ocenie czy dany podmiot spełnia wymogi rozporządzenia, KNF będzie brał pod uwagę również charakter, skalę i stopień złożoności usług finansowania społecznościowego, jakie zamierza świadczyć dany podmiot. Następnie Komisja będzie sprawować nadzór nad podmiotem, któremu udzieliła zezwolenia, do czego została wyposażone przez ustawę w nowe środki prawne, w tym możliwość stosowania szeregu kar pieniężnych za niewypełnianie obowiązków nałożonych nowymi przepisami (za prowadzenie działalności bez wymaganego zezwolenia grozi natomiast grzywna do 5 mln zł).
Zdecydowanym ułatwieniem w przypadku transgranicznego świadczenia usług jest wprowadzenie jednolitej licencji w UE. Będzie zatem miała tutaj zastosowanie dobrze znana już w sektorze finansowym zasada tzw. jednolitego paszportu europejskiego, która oznacza, iż zezwolenie wydane przez krajowy organ nadzoru uprawnia do prowadzenia działalności na obszarze całej Unii Europejskiej, bez konieczności uzyskiwania odrębnych zezwoleń w każdym z państw członkowskich (pojawia się jedynie wymóg notyfikacji).
Konsekwencje dla inwestorów
Przepisy Rozporządzenia ECSP oraz uzupełniającej go ustawy przewidują większą ochronę interesów inwestorów, zwłaszcza tych, którym nadany zostanie status inwestorów niedoświadczonych. Jak rozpoznać kto będzie uważany za inwestora doświadczonego, a kto za niedoświadczonego? Nowe przepisy przewidują tutaj podobne rozwiązania do tych znanych na gruncie regulacji MiFID4, tj. będzie się to odbywać na podstawie wstępnego testu wiedzy oraz symulacji zdolności ponoszenia strat. Warto przy tym zauważyć, że potencjalne negatywne wyniki nie mają w konsekwencji uniemożliwić dokonania inwestycji przez inwestora niedoświadczonego, a jedynie będą prowadziły do wydawania przez platformę crowdfundingową dodatkowych ostrzeżeń o ryzyku inwestycyjnym.
Innym ciekawym instrumentem gwarantującym ochronę jest tzw. ”okres namysłu” dla inwestora niedoświadczonego, podczas którego będzie on mógł bez konsekwencji zrezygnować z inwestycji. Niezależnie od przyznanej kategorii, każdy z inwestorów powinien natomiast otrzymać arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych sporządzony przez właściciela projektu do swojej oferty finansowania społecznościowego. Oprócz zastrzeżeń prawnych i ostrzeżeń o ryzyku, których treść określa Rozporządzenie ECSP, arkusz powinien zawierać szereg informacji umożliwiających porównanie poszczególnych inwestycji (m.in. informacje o emitencie i projekcie, warunki pozyskania kapitału, czynniki ryzyka, informacje dotyczące spółki celowej, prawa inwestorów, opłaty i mechanizmy dochodzenia roszczeń). Zmiany kładą także nacisk na formę przekazywania informacji marketingowych dla potencjalnych inwestorów – powinny one być jasne i rzetelne, nie mogą wprowadzać w błąd, a także muszą być spójne z informacjami zawartymi w przekazywanym inwestorom arkuszu.
Konsekwencje dla emitentów
“Last but not least”, patrząc z perspektywy spółki poszukującej finansowania, oprócz wspomnianych już wyżej obowiązków mających zapewnić większą transparentność i ochronę interesów inwestorów, nowe przepisy docelowo (od 10 listopada 2023 r.) podnoszą limit tzw. emisji bezprospektowej z kwoty 1 mln EUR do kwoty 5 mln EUR dla emitentów korzystających z pośrednictwa platformy crowdfundingowej posiadającej odpowiednie zezwolenie.
Istotnie zmieni się katalog podmiotów poszukujących finansowania społecznościowego – w zakresie wybieranej formy prawnej. Co prawda do tej pory, w praktyce najczęściej rolę emitenta pełniły spółki akcyjne, jednak spółki z o.o. również były wybierane przez beneficjentów finansowania społecznościowego. Dla porównania, w 2021 r. spółki akcyjne przeprowadziły emisję poprzez platformę 66 razy, podczas gdy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością korzystających z crowdfundingu było 14. Cztery podmioty zdecydowały się skorzystać z innych form prawnych: dwa z prostej spółki akcyjnej (PSA) i dwa ze spółki z o. o. SKA5.
Ustawa uzupełniająca Rozporządzenie ECSP ogranicza katalog podmiotów uprawnionych do pozyskiwania kapitału w ramach finansowania społecznościowego, nie będzie bowiem możliwości oferowania nabycia udziałów lub objęcia nowych udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nieoznaczonemu adresatowi. Mając to na uwadze, należy zaznaczyć, iż zmiany te planowane są dopiero na listopad 2023 roku, przez co należy rozumieć, że do tego czasu działalność platform crowdfundingowych w stosunku do spółki z o. o. będzie dopuszczalna.
Podsumowanie
Nowe regulacje niewątpliwie zwiększą koszty pozyskania kapitału, a dla niektórych przedsięwzięć – prowadzenia samej działalności. Pomimo tego, komentowane zmiany prawne mogą przyczynić się do rozwoju branży poprzez pojmowanie platform crowdfundingowych jako transparentnej przestrzeni do dokonania inwestycji, a dla emitentów miejsca gdzie można pozyskać również większy kapitał, nie tylko dla start upów, ale również dla “dojrzałych” spółek czy spółek z branży inwestycyjnej. Pomimo, że droga korzystania z platform crowdfundingowych dla spółek z o.o. zostanie zamknięta, sam proces pozyskania kapitału nie będzie jednak zbytnio utrudniony dla podmiotów działających w tej formie. Alternatywą może być przykładowo crowdfunding pożyczkowy, spółka celowa (np. 100% procentowym udziałowcem spółki akcyjnej będzie posiadana przez nas sp. z o.o.), przekształcenie w spółkę akcyjną po wstępnej weryfikacji zainteresowania inwestorów, ale także – jeśli dopiero rozpoczynamy działalność, rozważenie rejestracji podmiotu posiadającego niższe koszta obsługi jak prosta spółka akcyjna. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością poszukujące kapitału na rozwój mogą wybrać też inną formę jego pozyskania jak środki z programów finansowanych z budżetu państwa i Unii Europejskiej np. NCBiR/PARP czy pozyskanie inwestora venture capital. Natomiast dla osób planujących pozyskanie finansowania celem lokowania w różne aktywa bądź przedsięwzięcia, korzystnym rozwiązaniem może okazać się rejestracja alternatywnej spółki inwestycyjnej (sp. z o.o. jest tutaj jak najbardziej dozwolona, aczkolwiek samo pozyskanie kapitału będzie musiało odbyć się poza platformą crowdfundingową).
1 A. A. Trzebiński, Crowdfunding udziałowy 3.0, s. 7, (dostęp: 23.08.2022 r.).
2 Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (Dz.U.2022.1488 z dnia 2022.07.14).
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz.U. L 347 z 20.10.2020, str. 1—49).
4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (Dz.U. L 173 z 12.6.2014, str. 349—496 z późn. zm.)
5 A. A. Trzebiński, Crowdfunding…, op. cit., s. 17.
