Alternatywne spółki inwestycyjne (ASI) funkcjonują na naszym rynku (a właściwie w całej UE) już dobrych kilka lat. ASI stanowiły głównie formę uregulowania podmiotów typu venture capital i private equity, a większą popularność zyskały po 2019 roku, kiedy to wprowadzone zostały specjalne ulgi podatkowe dla tego typu podmiotów. Na dzień pisania niniejszego artykułu w rejestrze prowadzonym przez KNF znajdują się 314 zarządzający ASI, co z perspektywy możliwości wykorzystania i zalet tej struktury wcale nie jest tak wysoką liczbą. ASI to znane wszystkim z funkcjonowania w obrocie spółki kapitałowe sp. z o.o. oraz spółka akcyjna, ale także spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna, które wykonują działalność polegającą na zbieraniu aktywów od inwestorów w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. Na szczególną uwagę zasługuje ASI działające na podstawie wpisu do rejestru zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi, dlatego na nim będzie się koncentrował niniejszy artykuł. Przy tym typie ASI, poza działaniem na podstawie kodeksu spółek handlowych1, obowiązków i odrębności od “tradycyjnej” spółki jest zaskakująco niewiele. Taka alternatywna spółka inwestycyjna oferuje zatem znaczne uproszczenie w stosunku do funduszu (ale również w stosunku do ASI działającej na podstawie zezwolenia Komisji), dając przy tym ochronę dla pozyskujących kapitał i płaszcz regulacyjny KNF, ale również coraz bardziej korzystne preferencje podatkowe. Z tej formy ASI może generalnie skorzystać spółka, której wartość zarządzanych aktywów nie przekracza kwoty 100 mln euro, jest to zatem bardzo wysoki próg.
Brak nadmiernych obowiązków i formalności
Nadzór sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego został ograniczony przez Ustawę o funduszach2 w zasadzie do corocznego raportowania takich danych jak wartość aktywów, którymi zarządza dane ASI, informacji na temat głównych instrumentów czy dywersyfikacji portfela. Co istotne, dla ASI działającego na podstawie wspomnianego wpisu, nie ma wymogów co do kapitału początkowego, a więc przykładowo przy spółce z o.o. może to być jedynie 5 tysięcy złotych. Nie ma też obowiązków mianowania depozytariusza, zatrudniania doradców inwestycyjnych czy innych rygorystycznych ograniczeń przewidzianych dla funduszy. Dokumentacja wewnętrzna, jaką powinna posiadać ASI sprowadza się głównie do polityki i strategii inwestycyjnej, nie są tutaj konieczne żadne szczegółowe procedury z zakresu zarządzania ryzykiem czy kontroli wewnętrznej (warto jednak pamiętać, że spółka ta jest zobowiązana do przestrzegania takich regulacji jak RODO3 czy AML4). Te wszystkie ułatwienia oczywiście niosą za sobą zmniejszone koszty obsługi. Sama procedura rejestracji ASI również nie jest specjalnie skomplikowana, jednak jej szczegółowe opisanie pozostaje poza zakresem niniejszego opracowania.
Możliwości inwestycyjne i elastyczność
Co zatem może robić ASI? Przede wszystkim jej jedynym przedmiotem działalności może być dokonywanie inwestycji – nie może natomiast wykonywać żadnej działalności przemysłowej, produkcyjnej czy handlowej. ASI może lokować posiadane środki w wybrane lokaty (nie muszą być to jedynie spółki, aczkolwiek znaczna część ASI to właśnie podmioty typu venture capital czy private equity, jak zostało zaznaczone na początku) oraz w granicach przewidzianych przede wszystkim przez przyjęte przez ASI politykę i strategię inwestycyjną. Dokument ten dostarcza bowiem informacje dla inwestorów w jaki sposób będą lokowane ich pieniądze. ASI powinna zatem przestrzegać określonych w tych dokumentach kategorii lokat, limitów inwestycyjnych, czy chociażby zasad dotyczących zaciągania przez ASI pożyczek. ASI może też z powodzeniem stanowić formę pośrednika w przekazywaniu inwestowania publicznego, korzystając z programów Polskiego Funduszu Rozwoju. Przykładowo w przypadku PFR Starter w ramach PFR Ventures większościowym udziałowcem/akcjonariuszem w ASI jest PFR Starter, zarządzający otrzymują management fee, a po rozliczeniu projektu również carried interest.
Ochrona dla podmiotów pozyskujących kapitał
Kapitał na inwestycje ASI może pozyskiwać z rynku, pilnując przy tym, czy inwestorzy którzy lokują swoje środki mają odpowiednią wiedzę i doświadczenie, aby można było uznać ich za klientów profesjonalnych w rozumieniu Ustawy (ASI może natomiast oferować swoje prawa uczestnictwa klientom detalicznym jedynie w drodze oferty publicznej). Główną formą pozyskiwania tego kapitału jest equity, jako że inwestorem w ASI jest osoba posiadająca jej prawa uczestnictwa, a więc udziały lub akcje (ogół praw i obowiązków wspólnika w przypadku spółki osobowej). ASI daje nam zatem przede wszystkim możliwość legalnego pozyskania kapitału z rynku, na różne przedsięwzięcia, które mają doprowadzić do jego pomnożenia. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z Ustawą o funduszach działania polegające na lokowaniu bez zezwolenia aktywów inwestorów zebranych w drodze propozycji zawarcia umowy, której przedmiotem jest udział w tym przedsięwzięciu, podlega grzywnie do 10 000 000 zł i karze pozbawienia wolności do lat 5. Osoby i podmioty, które nie tylko doradzają klientom, ale również zarządzają ich portfelami czy lokują ich środki powinny być szczególnie ostrożni i monitorować czy nie prowadzą przypadkiem działalności regulowanej. Aby bezpiecznie pozyskiwać kapitał z rynku z pewnością warto rozważyć rejestrację ASI.
Korzyści podatkowe
Nie da się jednak rozpatrywać jakiejkolwiek formy prawnej w oderwaniu od zasad jej opodatkowania! Warto zatem zauważyć, że wykorzystanie wehikułu ASI niesie za sobą również szereg korzyści podatkowych, główne z nich przedstawiamy poniżej.
Zwolnienie z opodatkowania dochodów ze zbycia akcji lub udziałów
Zwolnienie podatkowe ASI, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 58a ustawy o CIT, dotyczy uzyskanych zysków ze sprzedaży udziałów lub akcji spółki portfelowej, jeśli ASI posiadała co najmniej 5% (wcześniej 10%) akcji / udziałów w kapitale danej spółki, nieprzerwanie przez okres co najmniej dwóch lat. Biorąc zatem pod uwagę, że jedynym przedmiotem działalności ASI jest inwestowanie, więc zysk pochodzi głównie ze zwrotu wartości zakupionych aktywów (choć w przypadku spółek będą to zapewne również dywidendy) – może to oznaczać w wielu przypadkach brak CIT. Brak wspomnianego podatku daje nam również bardzo ciekawe możliwości ukształtowania procesu sprzedaży biznesu. Warto zatem rozważyć tę konstrukcję prawną również w mniej klarownych przypadkach.
Powyższe zwolnienie podatkowe nie ma jednak zastosowania do dochodów uzyskiwanych z tytułu zbycia akcji / udziałów tzw. spółek nieruchomościowych (czyli podmiotów, których co najmniej 50% wartości aktywów, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Polski lub prawa do takich nieruchomości).
Możliwość odliczenia inwestycji w ASI
Preferencje podatkowe zyskali również inwestorzy alternatywnych spółek inwestycyjnych, co zwiększa atrakcyjność tej formy prawnej. Nowy Ład wprowadził bowiem dla inwestujących podatników PIT (rozliczających się na skali podatkowej lub podatkiem liniowym) możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty stanowiącej 50% wydatków na nabycie udziałów lub akcji alternatywnej spółki inwestycyjnej, albo spółki, w której alternatywna spółka inwestycyjna posiada co najmniej 5% udziałów lub akcji pod warunkiem ich posiadania przez okres co najmniej 2 lat. Odliczenie objęte jest limitem w wysokości 250 000 zł w roku podatkowym oraz innymi warunkami, które dotyczą m.in. choć częściowego sfinansowania nabycia ze zwrotnych środków europejskich przeznaczonych na inwestycje venture capital w Polsce. Jeśli jednak uda spełnić się wspomniane warunki, może to być istotną zachętą dla indywidualnych inwestorów, aby wybrali oni ASI na ulokowanie swoich nadwyżek finansowych.
Zwolnienie z VAT
Zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy o VAT, od opodatkowania tym podatkiem zwolnione są usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych. Nasuwa się pytanie czym w rzeczywistości są wspomniane w przepisie usługi zarządzania? Od razu zdradzimy, że ich definicja jest szersza niż na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać. Przede wszystkim czynności zarządzania nie ograniczają się wyłącznie do zarządzania portfelami inwestycyjnymi lub zarządzania ryzykiem, ale obejmują również szereg innych usług, chociażby z zakresu administracji, w tym m.in. obsługa prawna, usługi doradcze, wyceny, monitorowanie przestrzegania uregulowań, wypłatę zysków, prowadzenie ksiąg. Co istotne przedstawione wyliczenie nie jest wyczerpujące5. Oznacza to, że zwolnieniem z VAT mogą być objęte również inne usługi, o ile spełniają szczególnie istotne funkcje dla zarządzania funduszami inwestycyjnymi, stanowią odrębną całość i mają realny wpływ na funkcjonowanie funduszu.
Co więcej, zwolnienie z opodatkowania VAT nie obejmuje jedynie usług świadczonych przez ZASI na rzecz ASI, ale również usługi świadczone przez osoby trzecie, co potwierdza orzecznictwo TSUE6. I tak przykładowo nasza Kancelaria dysponuje pozytywną interpretacją podatkową w zakresie zwolnienia z podatku VAT usług prawnych świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych takich jak sporządzanie dokumentacji prawnej w związku z inwestycjami, negocjowanie umów, identyfikacja ryzyk prawnych, opracowywanie i wdrażanie procedur compliance.
Brak cienkiej kapitalizacji
Warto również wspomnieć o tym, iż ASI nie podlegają przepisom o cienkiej kapitalizacji (zaostrzonym przez Polski Ład), czyli ograniczeniom dotyczącym zaliczenia finansowania dłużnego do kosztów uzyskania przychodów. ASI może zatem swobodnie i bez limitów zaliczyć w koszty odsetki od pożyczek pochodzących od wspólników/akcjonariuszy spółki.
Podsumowanie
Podsumowując, jeśli z jednej strony wiemy w co zainwestować środki, a z drugiej mamy dobry kontakt z potencjalnymi inwestorami, a zatem możliwości pozyskania kapitału na te inwestycje, ASI może być bezpiecznym i optymalnym rozwiązaniem. Może również służyć skonsolidowaniu dotychczasowych inwestycji w ramach jednego podmiotu zarządzającego z wyklarowaną polityką inwestycyjną. Jeśli jednak nosimy się z bardziej złożonym pomysłem odnośnie naszej potencjalnej działalności, może inna struktura będzie bardziej odpowiednia (jedynie przykładowo podając spółkę holdingową czy platformę crowdfundingową). Jeśli potrzebują Państwo doradztwa prawnego w tym zakresie, zapraszamy do kontaktu.
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037).
- Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. 2004 nr 146 poz. 1546).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
- Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. 2018 poz. 723).
- Wyrok TSUE z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 GfBk Gesellschaft fur Borsenkommunikation mbH, EU:C:2013:141, a także Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 1 sierpnia 2019 r., sygn. I SA/Kr 609/19, LEX nr 2707080, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 23 kwietnia 2018 r., sygn. I FSK 1028/16, LEX nr 2510644, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 grudnia 2019 r., sygn. III SA/Wa 1187/19, LEX nr 2865789 oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 2 października 2019 r., sygn. I SA/Wr 370/19, LEX nr 286610.
- Wyrok TSUE z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 Abbey National pic, EU:C:2006:289, wyrok TSUE z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 GfBk Gesellschaft fur Borsenkommunikation mbH, EU:C:2013:141.
