FUNDACJA RODZINNA…czyli jak zadbać o byt kilku pokoleń naprzód?

Od 22 maja 2023 roku w polskim prawie pojawił się nowy podmiot – fundacja rodzinna. Choć ta forma organizacji istnieje już w wielu krajach, dla wielu Polaków to nowe i fascynujące pole do działania. W kontekście tych zmian warto zgłębić, czym tak naprawdę są fundacje rodzinne oraz jakie mogą przynosić możliwości dla założycieli i ich rodzin. Pomimo, że podmiot ten został wprowadzony niemalże rok temu, wciąż pojawia się wiele niejasności i wątpliwości wokół tematu, dlatego też artykuł ma na celu wyjaśnienie istoty fundacji rodzinnej.

Czym jest Fundacja Rodzinna?

Fundacja rodzinna to specyficzna forma prawna ukierunkowana na ochronę i sprawne zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz umożliwienie sukcesji majątku przez wiele pokoleń. Inspiracją dla wprowadzenia fundacji rodzinnych w Polsce są zagraniczne mechanizmy prawne, zwłaszcza koncepcja trustu oraz zagraniczne fundacje prywatne, m. in. w Szwajcarii lub w Austrii. Polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie własnego rozwiązania, które będzie spełniać cele analogiczne do wspomnianych podmiotów, ale bez potrzeby polegania na prawie zagranicznym.

Założenie fundacji rodzinnej 

Fundację rodzinną tworzą fundator, czyli osoba, która zakłada fundację, oraz beneficjenci, którymi najczęściej są członkowie rodziny fundatora, oraz nawet sam fundator. Fundator przekazuje majątek do fundacji, która jest odrębnym podmiotem prawnym, posiadającym zarząd i organy decyzyjne. Fundacja rodzinna działa na rzecz swoich beneficjentów, którzy mają prawo korzystać z dochodów i korzyści płynących z rodzinnego majątku. 

Uwaga! Żeby założyć fundację rodzinną należy wnieść do niej fundusz założycielski o wartości nie mniejszej niż 100 000 zł.

Fundacja rodzinna może zostać utworzona na dwa sposoby:

1. akt założycielski – powstaje w chwili sporządzenia aktu, 
2. testament – powstaje w chwili ogłoszenia testamentu.

Oznacza to, że fundacja rodzinna spełnia dwie podstawowe funkcje – sukcesyjną (na wypadek śmierci fundatora), a także ochrony i pomnażania majątku (w trakcie życia fundatora).  

Sukcesja

Warto pamiętać, iż fundacja rodzinna może ułatwić dziedziczenie poprzez pominięcie procedur spadkowych. W praktyce spadkobierca nie musi martwić się stwierdzeniem nabycia spadku, jego działem, czy też innymi formalnościami. Po śmierci spadkodawcy-fundatora fundacja może funkcjonować dalej przez wiele pokoleń, a beneficjenci dalej otrzymywać będą swoje świadczenia oraz (jeśli pozwala na to statut fundacji) prowadzić dalej fundację rodzinną, z możliwością dalszego zarządzania jej majątkiem.

Ochrona majątku

Fundacja rodzinna nie odpowiada co do zasady za zobowiązania jej beneficjentów i fundatora. Oznacza to, iż w praktyce majątek, który zostanie wniesiony do fundacji rodzinnej jest chroniony przed wszelkimi roszczeniami powstałymi w stosunku fundatora (z pewnymi wyjątkami) i beneficjentów. Pozwala to na swobodne pomnażanie majątku i zabezpieczenie go na przyszłość bez obaw przed egzekucją wynikającą np. z długów fundatora związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. 

Należy przy tym pamiętać, że fundacja rodzinna ponosi odpowiedzialność za zobowiązania fundatora powstałe przed założeniem fundacji rodzinnej, a także za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe zarówno przed jak i po założeniu fundacji rodzinnej. Odpowiedzialność ta nigdy nie przekroczy kwoty równej wartości mienia wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej. 

Pomnażanie majątku

Fundacja rodzinna może pomnażać majątek rodziny poprzez reinwestowanie wpływów uzyskanych z różnych źródeł, takich jak wypłaty dywidendy, sprzedaż udziałów czy prowadzenie działalności gospodarczej. Takowe wpływy nie podlegają opodatkowaniu, zatem kwota do reinwestycji jest znacząco większa.

Warto przy tym zwrócić uwagę, iż środki zgromadzone przez fundację rodzinną nie są w niej “zamrożone” – można je wypłacać na bieżąco w formie świadczeń na rzecz beneficjentów.

Zwolnienia podatkowe 

Założenie Fundacji Rodzinnej niesie ze sobą wiele korzyści, ale zapewne najbardziej atrakcyjną jest szereg ulg podatkowych. Przede wszystkim wniesienie majątku do fundacji jest neutralne podatkowo, co oznacza, że fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku CIT do momentu wypłaty świadczeń beneficjentom. Fundacja rodzinna może w ten sposób obracać różnymi aktywami bez konieczności potrącania uzyskanych zysków o podatek dochodowy, co w ostateczności zmniejszyłoby kwotę do dalszych inwestycji. W rezultacie fundacja rodzinna może nabyć np. udziały w spółce i pobierać z nich dywidendę bez podatku od zysków kapitałowych lub być właścicielem nieruchomości, którą wynajmuje bez odprowadzania podatku dochodowego. 

Fundacja rodzinna płaci 15% CIT dopiero w momencie wypłaty świadczeń, a beneficjenci są zobowiązani do zapłaty 15% podatku dochodowego. 

Jednakże, jeśli beneficjenci należą do grupy tzw. „zero” (członkowie najbliższej rodziny fundatora) są oni zwolnieni z PIT. Ponadto beneficjentów pobierających świadczenia nie obowiązuje składka zdrowotna ani danina solidarnościowa (podatek od dochodu przewyższającego 1 mln złotych).

Czy fundacja rodzinna może zastąpić moją spółkę?

Najistotniejszą kwestią dla każdego zainteresowanego jej założeniem jest fakt, że fundacja rodzinna nie stanowi alternatywy do założenia spółki i prowadzenie przez nią działalności gospodarczej jest dozwolone jedynie w zakresie wskazanym w ustawie, tj:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:
   • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
   • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
   • beneficjentom;
6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

Jeśli fundacja rodzinna prowadzi gospodarstwo rolne, może również wykonywać w tym zakresie następujące formy działalności:

1. produkcję przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
2. gospodarkę leśną.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej wykraczającej poza ten zakres obowiązuje sankcyjna stawka 25% CIT.

Powyżej udało nam się przedstawić najważniejsze, ale jedynie ogólne zagadnienia dotyczące fundacji rodzinnej. Jeśli jesteście zainteresowani założeniem fundacji rodzinnej lub macie jakiekolwiek pytania, oferujemy bezpłatne konsultacje w tym zakresie.